Drogi Czytelniku

Plany Zrównoważonej Mobilości Miejskiej (S.U.M.P. – Sustanaible Urban Mobility Plans) są tworzone dla ludzi i skupiają się na ich potrzebach. W przeciwieństwie do tradycyjnych form planowania, podejście S.U.M.P. wymaga dodatkowych umiejętności, które mogą niekiedy wykraczać poza kompetencje władz samorządowych. W przypadku tego podejścia potrzebny jest nowatorski sposób myślenia – znoszenie zwyczajowych barier i podziałów istniejących pomiędzy komórkami miejskich wydziałów a sektorami polityki regionalnej. W celu rozwijania jednolitej i spójnej wizji dla miasta urzędnicy miejscy i lokalni politycy powinni działać wspólnie. W tym wydaniu naszego e-biuletynu przedstawimy źródła oraz przykłady dobrych praktyk, które pomogą miastom w jak najlepszym wykorzystaniu ich zasobów ludzkich.

Zangażowanie polityków i decydentów

Na samym początku procesu planowania powszechnie spotykanym wyzwaniem, przed jakim stają lokalni planiści jest zainteresowanie decydentów o Planami Zrównoważonej Mobilności Miejskiej. Kluczowym staje się zrozumienie, że S.U.M.P. nie jest po prostu “jeszcze jednym planem”. S.U.M.P.-y powstają w oparciu o już istniejący plan transportowy jednak zastosowane w nich podejście jest inne. W niniejszej ulotce, przeznaczonej dla polityków i przedstawicieli władz samorządowych, streściliśmy główne założenia i korzyści tego innowacyjnego podejścia.

Przykład Tallina w Estonii pokazuje, że nawet po początkowym uzyskaniu zaangażowania ze strony władz, rozwijanie S.U.M.P.-ów może okazać się trudne. Kamieniem milowym dla miasta w tym procesie było zorganizowanie w 2012 r. Forum Zrównoważonego Transportu Miejskiego z udziałem partii politycznych, przedstawicieli samorządów oraz organizacji pozarządowych. Wydarzenie zwieńczyło inspirujące przemówieniem zawierające 10 rekomendacji Erica Brittona z firmy EcoPlan (przemówienie, które zaczyna się w 1:30 minucie dostępne jest tutaj w postaci nagrania audio). Wtedy to wiceprezydent miasta złożył przyrzeczenie, zgodnie z którym miasto miało rozwijać Plany Zrównoważonej Mobilności Miejskiej. Niestety w kolejnych latach uwzględnienie S.U.M.P.-ów w miejskim budżecie było wciąż odkładane. Jak na ironię, fakt że opozycja zaczęła stanowczo domagać się takich planów jedynie opóźnił proces ich wdrażania zamiast go usprawnić.

W Bułgarii wola polityczna władz miejskich jest dość duża, jednak podstawową barierę stanowi ich sfinansowanie.

“Projekt ENDURANCE wpłynął na podniesienie świadomości bułgarskich miast z korzyści płynących z przygotowania S.U.M.P.-ów. Dotychczas udało się włączyć do naszej sieci aż 17 miast, co sprawiło, że będziemy w stanie nadać miejskim planom mobilności w Bułgarii znaczące przyspieszenie. Niestety głównym problemem jakiego w tym przypadku doświadczamy jest spore opóźnienie w przyznawaniu rządowych środków z Funduszy Strukturalnych. Dlatego w wypadku finansowania S.U.M.P.-ów nasze samorządy w dużej mierze liczą na środki z Europy”

Lucia Ilieva – Krajowy Punkt Konsultacyjny ENDURANCE w Bułgarii

Zarządzanie kompetencjami

Gdy miasto jest gotowe, aby rozpocząć proces wdrażania swoich planów jedną z pierwszych rzeczy jest analiza możliwości zasobów ludzkich, którymi dysponuje takich jak dostępny personel oraz jego przygotowanie i kwalifikacje. W przypadku większości władz publicznych konkretne umiejętności niezbędne do realizacji Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej mogą niekiedy wykraczać poza kompetencje ich personelu. Dodatkowa wiedza specjalistyczna w tym zakresie może być uzyskana poprzez szkolenia, rekrutację lub współpracę z zewnętrznymi grupami zainteresowania, a także – o ile jest to konieczne – poprzez zlecanie podwykonawstwa. W wypadku rekrutacji nowych pracowników do określonych zadań, samorządy powinny rozważyć zatrudnianie osób z doświadczeniem spoza branży transportowej (np. marketingowym),tak aby wprowadzić do zespołu nowe spojrzenie. Za przykład mogą tu posłużyć miejskie rady z obszarów należących do Konurbacji Bristolskiej, które podczas zatrudniania ekspertów zewnętrznych, dążyły do integracji nowo zatrudnionych osób z zespołami pracującymi na rzecz projektu. Podejście to, poprzez stworzenie warunków do ścisłej współpracy wewnątrz multidyscyplinarnego grona, pozwoliło na poszerzenie kompetencji i rozwinięcie mocnych stron pracowników z pierwotnego zespołu projektowego. (Źródło: Wytyczne S.U.M.P., str. 102)

Jak umiejętności i wiedza kształtują nasze decyzje

Zarówno wiedza jaką posiadamy, jak i nasze poprzednie decyzje czy kompetencje narzucają nam pewne granice podczas planowania strategii i rozwiązań, które decydujemy się wprowadzić w życie. Powyższy fakt dobrze obrazują wyniki badań zaprezentowanych przez szwedzki instytut badawczy VTI. Począwszy od lat 90.ubiegłego stulecia szwedzkie samorządy za cel stawiały sobie obniżanie udziału prywatnych samochodów w transporcie miejskim na rzecz takich form podróżowania jak transport pieszy, rowerowy czy zbiorowy transport publiczny. Pomimo to udział samochodów prywatnych w transporcie stale rośnie. Badanie przeprowadzone w czterech tamtejszych miastach pokazało, że za brak osiąganych w tym względzie wyników częściowo odpowiedzialne są leżące u podstaw zastosowanych działań przekonania na temat optymalizacji ruchu samochodowego, które od dawna funkcjonują w edukacji i praktyce zawodowej osób zajmujących się transportem. Przekonania te skupiają się na projektowaniu dróg, budowaniu ich funkcjonalnych sieci oraz stosowaniu innych środków z zakresu infrastruktury drogowej. Okazuje się, że taki sposób myślenia i planowania przyczynił się do poprawy transportu rowerowego w dziedzinach jego prędkości i przepustowości, jednak w żaden sposób nie wpłynął nań pod względem liczby podróżujących. (szwedzki raport dostępny tutaj, podsumowanie w j. angielskim na str. 7)

Międzywydziałowa współpraca

Koordynacja działań pomiędzy różnymi obszarami polityki stanowi duże wyzwanie, a czasami może nawet kolidować z naszymi planami. Niemniej synergia ta jest w stanie połączyć całą gamę rozmaitych podejść i wiedzy z różnorodnych źródeł oraz kompetencji charakteryzujących poszczególne kierunki polityki jak również same wydziały miejskich urzędów. Tak pomyślane działania mogą przynieść ich usprawnienie i innowacyjność. Dobrym pomysłem na ugruntowanie współpracy może być ustanowienie specjalnego komitetu ds. Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej lub międzywydziałowej grupy roboczej, która dzięki regularnym spotkaniom jej członków i sprawnej komunikacji wewnętrznej będzie mogła skuteczniej i w sposób bardziej skoordynowany podejmować działania na rzecz S.U.M.P.-ów

Integracja w zakresie polityki stanowiła jedną z głównych kategorii, w których przyznane zostały Europejskie nagrody S.U.M.P. w roku 2013. Jej zwycięzcą okazało się być hiszpańskie miasto Rivas Vaciamadrid, którego wydział transportu został wcielony do szerszego organu miejskiego pod nazwą Obszar Zrównoważonego Miasta zawiadującego dodatkowo miejskim departamentem planowania przestrzennego, a także wydziałem robót i infrastruktury. W celu rozwijania S.U.M.P.-ów wspomniane komórki współpracowały również z pozostałymi wydziałami miasta takimi jak: wydział bezpieczeństwa, edukacji, zdrowia, sportu, opieki społecznej czy wydziały ds. dzieci i młodzieży oraz wydział ds. osób starszych. Druga i trzecia nagroda S.U.M.P. powędrowały kolejno do Strasburga, oraz hiszpańskiego miastaVitoria-Gasteiz.

Europejskie i krajowe projekty torują drogę

W wielu miastach zarówno projekty europejskie jak i programy krajowe stanowiły podwaliny, międzywydziałowej współpracy i wprowadzania skutecznej procedury planowani. „W ostatnich latach byliśmy zaangażowani w kilka projektów wspierających współpracę pomiędzy departamentami” tłumaczy Helfried Reiter z referatu środowiska w austriackim mieście Judenburg. „Jesteśmy częścią Porozumienia między burmistrzami oraz Austriackiego programu e5. W ramach tych projektów zapoczątkowaliśmy w 2012 r. Plan Działania dla Zrównoważonej Energii. Jednak główną siłą napędową podczas inicjowania S.U.M.P.-ów okazał się być nasz udział w projekcie ADVANCE.To właśnie dzięki tym wszystkim inicjatywom nauczyliśmy się pracować razem łącząc wysiłki różnych departamentów miejskiej administracji. Z pewnością za sprawą S.U.M.P.-ów współpraca ta zdecydowanie zyskała na intensywności, co więcej, utorowała drogę dla procesów zawiązywania się podobnej interakcji w dziedzinach z transportem niezwiązanych.” Pełna treść wywiadu z Panem Kreiter’em dostępna jest tutaj.

Odbierając nagrodę S.U.M.P. 2013 Jorge Romea Rodríguez, dyrektor Departamentu Transportu i Środowiska miasta Rivas Vaciamadrid powiedział: „Jednym z najważniejszych czynników, który pomógł nam osiągnąć nasze cele była okazja, jaką otrzymaliśmy od Komisji Europejskiej, do współpracy w ramach zorganizowanej sieci.” (Źródło: Do the right mix)

Poprzez programy wymiany personelu oraz wizyty studyjne zespoły zajmujące się projektem są w stanie nauczyć się bardzo wiele z konkretnych przykładów dobrych praktyk stosowanych za granicą. Często w ramach unijnych programów istnieje możliwość pozyskania cennych kontaktów bądź finansowania na ten rodzaj działalności, przykładem tutaj może być choćby CIVITAS Activity Fund (najbliższy okres składania wniosków przewidziany jest na 2015 r.). Z myślą o wspieraniu tego rodzaju wymiany wewnątrz kraju oraz ułatwienia miastom dostępu do wiedzy, ekspertów oraz najlepszych praktyk powstały narodowa sieci ENDURANCE. Skontaktuj się ze swoim Krajowym Punktem Konsultacyjnym już dziś i skorzystaj z naszej rozległej sieci oraz bazy wiedzy S.U.M.P

Witajcie w sieci!

Jednym z miast, które całkiem niedawno dołączyło do sieci ENDURANCE jest Leuven – tym samym powiększyło ono liczbę belgijskich miast należących do niej do ośmiu. Obecnie, korzystając ze wspomnianego zintegrowanego podejścia, Leuven weryfikuje jednocześnie swój plan transportowy i plan zagospodarowania przestrzennego. Przewodnim hasłem tych działań jest „bliskość przestrzenna jako najlepsza recepta na miejską mobilność”. Miasto z własnej polityki klimatycznej chce uczynić swoją wizytówkę poprzez osiągnięcie klimatycznej neutralności do 2030 r. dzięki bliskiej współpracy z mieszkańcami i grupami zainteresowania. Zgodnie z planem, ograniczenia ruchu samochodowego w mieście będą obejmować coraz większą liczbę ulic. Reorganizacja wymagana jest także w kwestii transportu publicznego. Efektem tych działań ma być zmniejszenie ruchu ulicznego w centrum miasta oraz przestawienie się mieszkańcow na korzystanie z mniejszych i czystszych pojazdów.

Dodatkowe źródła

• Nowa Europejska Platforma S.U.M.P. dostępna na stronie Eltis zawiera oficjalne wytyczne Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej oraz wiele innych źródeł/pomocy naukowych.
• Centrum Kompetencji SUMP Regionu Morza Bałtyckiego, ustanowione w ramach projektu CIVITAS Dynamo, gromadzi wiedzę oraz przykłady dobrych w zakresie planowania zrównoważonej mobilności miejskiej w Regionie Miast Bałtyckich. Analogiczne Centrum Kompetencji SUMP zostanie założone w Koprivnicy w Chorwacji, aby zapewnić przepływ wiedzy zarówno w tym państwie jak też w całym regionie południowo-wschodniej Europy.
• Rezultatem tego projektu CH4LLENGE było stworzenie narzędzia o nazwie KonSULT, którego zadaniem jest pomoc miastom w uświadomieniu im pełnego spektrum możliwości, którymi dysponują. Narzędzie posiada tzw. opcję znajdowania rozwiązania pozwalającą miastom na szybką identyfikację środka zaradczego mogącego być szczególnie przydatnym w ich przypadku.
• Jeśli Twoje miasto zlokalizowane jest w sąsiedstwie wielu obszarów zurbanizowanych, możesz użyć skorzystać z narzędzia Poly-SUMP tool, w celu stworzenia specjalnego profilu dla Twojego regionu uwzględniającego jego heterogeniczniną budowę w postaci diagramu, który pozwoli Ci na kompleksowe porównanie kluczowych zmiennych przy jednoczesnym planowaniu przestrzennym wraz z planami mobilności. Więcej informacji na temat tego narzędzia odnaleźć można na stronie internetowej Poly-SUMP.
• W ramach projektu PUMAS 26 listopada odbędzie się jednodniowe seminarium poświęcone tematowi współpracy instytucjonalnej.
• QUEST jest narzędziem służącym do zarządzania jakością, stworzonym z myślą o wspieraniu małych i średnich miast w tworzeniu i późniejszym rozwijaniu zrównoważonej polityki mobilności oraz działalności z nią związanej przy jednoczesnym wsparciu ze strony zewnętrznego eksperta – audytora prorgamu QUEST.
• Narzędzie do przeprowadzania audytów ADVANCE Audit umożliwia porównanie miejskiej polityki mobilności z wzorcowym procesem planowania zrównoważonej mobilności miejskiej.

Nadchodzące wydarzenia

• Seminarium “PUMAS” nt. współpracy instytucjonalnej
  26 listopada 2014 - Monachium, Niemcy
  www.pumasproject.eu
• Bezpieczeństwo w transporcie: społeczne wyzwania, rozwiązania badawcze
  4-5 Grudnia 2014 – Genua, Włochy
  http://ec.europa.eu/

Aby zapoznać się z innymi wydarzeniami, przejdź do Kalendarza EPOMM.