Drogi czytelniku,

Spoglądamy wstecz na 2 edycję Europejskiej Konferencji SUMP, która miała miejsce w czerwcu w Bukareszcie. Bardzo pozytywne opinie, które otrzymaliśmy od uczestników pokazują, że zainteresowanie tematem Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMP) w kontekście doświadczeń innych europejskich miast jak również wymiany informacji w ramach sieci pozostaje wysokie. Zespół projektu ENDURANCE z radością wychodzi naprzeciw potrzebom wsparcia i wymiany wiedzy.

EPOMM czyli Europejska Platforma Zarządzania Mobilnością zajmuje się koordynacją projektu ENDURANCE ze względu na znaczne zapotrzebowanie, szczególnie po stronie nowych krajów członkowskich UE, na pomoc, która wykraczałaby poza kwestie związane wyłącznie z zarządzaniem mobilnością i oferowała również wsparcie w rozwijaniu SUMP. W istocie pojęcia zarządzania mobilnością oraz SUMP są ze sobą wzajemnie powiązane i posiadają wiele zbieżnych celów, o czym przekonasz się z niniejszego wydania tego e-biuletynu. Jednak najpierw pozwól, że pokażemy Ci w skrócie pracę, które nasze rozległe konsorcjum ENDURANCE wykonuje na terenie całej Europy.

Krajowe sieci ENDURANCE nieustannie się powiększają

Krajowe Punkt Kontaktowe (KPK) należące do sieci ENDURANCE wytrwale pracują nad zbudowaniem sieci miast oraz wspieraniem ich w rozwijaniu oraz ulepszaniu ich własnych Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej. Z dumą prezentujemy kilka z najciekawszych przykładów tej pracy.

Europa Północna:

• Szwecja – 7 miast
  W Szwecji wiele z miast zdążyło już stworzyć swoje SUMPy w oparciu o funkcjonujący w tym kraju system TRAST (treść w j. szwedzkim). W związku z powyższym w głównym powodem przynależności szwedzkich miast do projektu ENUDRANCE jest wymiana doświadczeń wewnątrz europejskiej na temat procesu implementacji zrównoważonej mobilności. Jak dotąd siedem miast, wliczając w to drugie i trzecie co do wielkości w tym kraju, przystąpiło do sieci ENDURANCE. Włączeniem się zainteresowane są także inne miasta.
• Dania – 9 miast
  Duński KPK zaprosił Ośrodek Ekspertyz i Badań nad Zagrożeniami, Środowiskiem, Mobilnością oraz Planowaniem Miejskim i Przestrzennym - CEREMA, (Francja) oraz Urząd ds. Ruchu Drogowego - Trafikverket (Szwecja) do wzięcia udziału w dwóch sesjach podczas Duńskiej Krajowej Konferencji nt. Transportu, która przyciągnęła ponad 300 badaczy, specjalistów i praktyków z tej dziedziny. Głównym zagadnieniem podczas obydwu sesji było ogniwo łączące założenia SUMP z elementami nowej miejskiej infrastuktury jak np. tramwaje.
• Finlandia – 4 miasta
  W Finlandii kilka istniejących już sieci zostało zaproszonych do udziału w webinarium poświęconemu partycypacji w projekcie, podczas którego belgijska sieć BEPOMM została zaangażowana do przeprowadzenia szkolenia na temat korzyści płynących ze stosowania (obowiązkowych w tym kraju) strategii SUMP. Podczas trzeciego spotkania krajowego ENDURANCE omówione zostaną kwestie wskaźników i procesu monitorowania projektu. Konferencja ta odbędzie się w ramach Dni Zrównoważonego Transportu Miejskiego – dwudniowego wydarzenia organizowanego we współpracy z kilkoma krajowymi instytucjami.

Europa Wschodnia:

• Bułgaria – 20 miast
  Bułgarska sieć zaprosiła w czerwcu 12 rumuńskich miast oraz instytucji naukowych do udziału w trzecim krajowym spotkaniu w ramach projektu w mieście Ruse w celu wymiany dobrych praktyk w ramach sąsiedzkich stosunków. Honorowy patronat nad wydarzeniem objął Prezydent Miasta Ruse – Pan Plamen Stoilov. Jak dotąd pięć miast ukończyło tworzenie swoich SUMPów.czytaj więcej >
• Rumunia – 17 miast
  Rumuński KPK przygotowuje jesienne warsztaty, na których przedstawione zostaną doświadczenia towarzyszące powstawaniu pierwszych SUMPów w tym kraju. Tamtejsza sieć liczy już 17 członków, a inne samorządy są zainteresowane dołączeniem do niej.
• Republika Czeska– 10 miast
  Słowacja – 5 miast
  Czeska sieć ENDURANCE połączyła siły z słowacką co zaowocowało powstaniem Sieci CIVINET Republik Czeskiej i Słowackiej.W jej ramach zorganizowano trzy wycieczki studyjne w celu poznania przypadków udanego zaszczepienia założeń zrównoważonej mobilnosci w innych miastach. Wycieczki te stanowią rzecz jasna także skuteczną zachętę do przystąpienia do sieci dla nowych potencjalnych członków.

Europa Południowa:

• Włochy– 33 członków
  Sieć we Włoszech jest obecnie w trakcie przygotowywania się do jej trzecich krajowych warsztatów mających odbyć się w październiku we współpracy z Civinet Italia podczas piętnastej edycji Włoskiej Konferencji nt. Zarządzania Mobilnością pn. MobyDixit 2015.
• Portugalia – 24 członków
  Przeszło 200 uczestników wzięło udział w organizowanych w Portugalii warsztatach na temat SUMP. W promocji wydarzenia pomogły Platforma SUMP oraz Sieć Civinet Portugalii i Hiszpianii, które zgromadziły przykłady SUMPów z obu państw. Należące do sieci portugalskie miasto Torres Vedras, które jest na etapie implementacji własnego Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej zostało uhonorowane nagrodą Europejskiego Zielonego Liścia 2015 (European Green Leaf 2015) za swoją politykę mobilności oraz za bioróżnorodność i politykę wodną. Miasto ponadto otrzymało nagrodę Energy Globe Award 2015 za swój system korzystania z rowerów publicznych (bike-sharing) o nazwie Agostinhas. Oprócz tego uzyskało wyróżnienie pod nazwą ‘Smart Project for Smart Cities seal’ za swój zintegrowany i scentralizowany system zarządzania przestrzenią parkingową.
• Hiszpania – 9 członków
  Sieć projektu w Hiszpanii nawiązała ostatnio współpracę z Fundacją Conama. Porozumienie ma na celu przyspieszenie rozwoju sieci SUMP w tym kraju. Obecnie zespół współpracuje nad organizacją następnych krajowych warsztatów, które mają się odbyć w październiku jako część Kongresu Conama Local.

Europa Zachodnia:

• Zjednoczone Królestwo – 20 miast
  Sieć ENDURANCE w Zjednoczonym Królestwie składa się z 20 lokalnych samorządów, kilku firm konsultingowych oraz Departamentu Transportu. Po dwóch udanych spotkaniach krajowych, na 30 września w Birmingham planowane jest trzecie we współpracy z CILT, Atkins Global, CIVINET UK & Ireland oraz projektem BUMP. Jako, że w Anglii i Walii SUMPy wymagane były już w 2001 w formie Lokalnych Planów Transportowych, sukces sieci polegał przede wszystkim na promowaniu pochodzących z nich najlepszych praktyk. Wspieranie rozwoju i implementacji SUMP ma miejsce także w Szkocji. Co ciekawe niektóre z samorządów lokalnych w Zjednoczonym Królestwie zaczęły wykorszystywać europejskie porady w zakresie zrównoważonej mobilności, do tego by przyjąć świeże spojrzenie na funkcjonujące już u nich Lokalne Plany Transportowe.
• Irlandia – 7 miast
  Owocem pracy irlandzkiego KPK jest szablon służący integracji zasad SUMP w Procesie Planowania Rozwoju i Zagospodarowania Terenu. Wersja robocza szablonu zyskała pozytywne opinie od członków sieci podczas spotkania krajowego w czerwcu. W sierpniu sieć powitała 2 nowe miasta członkowskie.
• Belgia – 9 miast
  BEPOMM (belgijski KPK)najlepszymi praktykami ze swojego piętnastoletniego doświadczenia w implementacji jednolitej flamandzkiej polityki SUMP podzielił się z Niemcami. Sieć zorganizowała już dwa dwujęzyczne wydarzenia na temat SUMP.
• Francja – 12 miast
  Sieć ENDURANCE we Francji skorzystała z okazji i w ramach organizowanej w Nantes światowej konferencji poświęconej transportowi rowerowemu pn.Velo-city 2015 we współpracy z CiViNET Francophone przygotowała drugie krajowe spotkanie sieci. Tematem przewodnim wydarzenia była aktywna mobilność w Planach Zrównoważonej Mobilności Miejskiej. Pobierz zaprezentowane podczas wydarzenia prezentacje ze strony Instytutu Cerema (treść w j. francuskim). Cerema ściśle współpracuje z innymi funkcjonującymi na rzecz rozwoju sieciami jak również organami administracji państwowej takimi jak ministerstwo transportu czy specjalna grupa urzędników odpowiedzialnych za zarządzanie transportem o nazwie Gart. Działania te mają sprawić, że francuska sieć ENDURANCE przetrwa dłużej niż do roku 2016, na który przewidziano zakończenie projektu.

SUMP i zarządzanie mobilnością – oczywista więź

Cele przyświecające zarządzaniu mobilnością oraz cele idei SUMP są bardzo do siebie zbliżone. Zarówno Plany Zrównoważonej Mobilności Miejskiej jak i koncepcja zarządzania mobilnością przewidują:

• partycypacyjne podejście;
• zrównoważony rozwój wspierający ekonomiczny postęp, społeczną równość oraz dbałość o środowisko ;
• międzysektorową integrację w kreowaniu spójnej polityki;
• wyraźne i wymierne cele oraz klarowne plany ewaluacji;
• dążenie do uzyskania jak najlepszych efektów w stosunku do zainwestowanych środków.

Chociaż SUMP i zarządzanie mobilnością są ze sobą ściśle powiązane, w wielu krajach pojęć tych się ze sobą nie łączy. Przykład stanowić tu mogą choćby Włochy, w których tradycja zarządzania mobilnością jest długa, natomiast nie uwzględnia ona tzw. PUMów czyli Planów Mobilności Miejskiej. W Czechach z kolei, gdzie nie ma jeszcze sfinalizowanych SUMPów, pojęcie zarządzania mobilnością jest całkowicie nowe. Dla przykładu Litomierzyce (24 tys. mieszkańców) położone na północy Czech, są w trakcieaudytu QUEST, którego zadaniem jest przeanalizowanie zatorów komunikacyjnych powstających w systemie transportowym miasta. Uzyskane wyniki mają przygotować miejscowość na wdrożenie kompletnego Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej, jednak uzyskane z audytu rekomendacje posłużą przy okazji najprawdopodobniej do opracowania działań z zakresu zarządzania mobilnością w mieście. Takie zastosowanie otrzymanych wyników jest naturalnym działaniem w przypadku audytu Quest jak i pozostałych audytów przeprowadzanych pod kątem SUMP (np. ADVANCE-audit).

Podejście partycypacyjne w zarządzaniu mobilnością

Zaangażuj mieszkańców, by uczynić transport zrównoważonym

Aby stworzyć miasta tętniące życiem, którego jakość jest w dodatku wysoka, należy sprawić, aby mieszkańcy zaczęli w nim uczestniczyć przyjmując jednocześnie zrównoważone podejście w kwestii mobilności. Nie ma sensu budowanie linii tramwajowej, jeśli ludzie mają z niej nie korzystać. Kroki podejmowane w ramach projektów miękkich są potrzebne po to, aby wesprzeć i uzupełnić efekt zamierzony przy realizacji projektów twardych. Zanim nowa infrastruktura zostanie zbudowana potrzebne jest zarządzanie mobilnością. Przykładowo w Antwerpii planowane są ogromne drogowe roboty budowlane, które doprowadzą do zakłóceń w ruchu przez kilka następnych lat. Z tego właśnie powodu Antwerpia włączyła się w projekt o nazwie PTP-Cycle, aby zachęcić jak największą liczbę swoich mieszkańców do dokonywania przemyślanych i zrównoważonych decyzji dotyczących poruszania się, w oparciu o spersonalizowane planowanie podróży. Ostatecznym celem projektu jest trwała zmiana zachowań mieszkańców, która utrzyma się nawet po zakończeniu drogowych robót. Przeczytaj więcej na temat projektu PTP w Antwerpii>

W Polsce zarówno sprawa rozwijania SUMPów jak i zmiany transportowego modelu zachowań obywateli zajmują ważne miejsce na szczeblu polityki krajowej np. "Polityka Transportowa Państwa na lata 2006-2025" (link) oraz Krajowa Polityka Miejska (link). Krakow był pierwszym miastem, które przyjęło zrównoważoną politykę transportową (rok 1993). Program, o którym mowa przewidywał potrzebę ograniczenia udziału samochodów w ruchu drogowym jak również uwzględniał promocję korzystania z bardziej zrównoważonych środków transportu. Krakow był ponadto pierwszym polskim miastem, w którym wdrożono system system wypożyczania rowerów miejskich oraz reagujący na zapotrzebowanie schemat organizacyjny transportu publicznego. Wspomniane działania miękkie idą w parze z bardziej restrykcyjnymi zmianami w tym mieście takimi jak np. ograniczenia wjazdu do centrum miasta.

Przekonaj mieszkańców do poparcia SUMP

Aby okazać się skutecznymi, SUMPy potrzebują społecznego poparcia.W Bułgarii, gdzie interesariusze w miastach nie mają zbyt bogatego doświadczenia z partycypacją społeczną, stanowi ona temat przewodni wsparcia oferowanego przez CSDCS – partnera projektu ENDURANCE. czytaj więcej >

Niektóre z wybranych rozwiązań, zanim zostaną zaimplementowane, mogą być bardzo niepopularne, jednak zyskują szerokie poparcie po okresie próbnym. W Paryżu na przykład władze zdecydowały się na ograniczenie prędkości na drogach głównych. Aby zrozumieć jaki wpływ na uczestników ruchu będzie miało ograniczenie dozwolonej prędkości do 30km/h w gęsto zabudowanym środowisku miejskim, postanowiono przeprowadzić eksperyment w obrębie Avenue de Clichy – jednej z alei miasta. Jeszcze zanim planowane zmiany weszły w życie, mieszkańcy obawiali się, że doprowadzą one do wydłużenia czasu przejazdu i powstawania komunikacyjnych zatorów. Jednak w przeprowadzonym po pewnym czasie badaniu okazało się, że wprowadzone zmiany zyskały wysoką akceptację mieszkańców (80% respondentów w tym kierowcy aut).

Negocjowanie potrzeb różnych grup zainteresowania wymaga nierzadko sporo czasu. Przykładowo w we francuskim Rennes proces negocjacyjny, którego przedmiotem było dostosowanie rozkładów jazdy na uniwersyteckim kampusie, tak aby odciążyć system transportowy metra w godzinach szczytu, trwał aż 3 lata. Zastosowane w efekcie zmiany w komunikacji największych generatorów ruchu ulicznego (takich jak uniwersyteckie miasteczko) pozwoliły na uniknięcie inwestycji 12 mln euro na 3 dodatkowe składy kolejki podziemnej. (Źródło: www.metropolitiques.eu)

Podejście zrównoważone

SUMP ma na celu uczynienie transportu bardziej przyjaznym dla środowiska, sprawiedliwym i wydolnym ekonomicznie. Wspomniana sprawiedliwość oznacza tu nie tylko zagwarantowanie każdemu należytego dostępu do systemu transportowego, który odpowiadałby indywidualnym potrzebom ludzkim, ale także uczciwą dystrybucję przestrzeni publicznej. Dobrze opisano to we francuskimRaporcie z Narodowych Dni Badań Naukowych 2014 (treść po francusku).Im dalej od miast tym prędkość ruchu drogowego jest większa. Dla osób decydujących się na życie z dala od obszarów zurbanizowanych dostęp do usług i rozmaitych miejsc docelowych zależny jest w ogromnej mierze od sieci drogowej. Takie zapotrzebowanie prowadzi jednak do sytuacji, w której przelotowe drogi szybkiego ruchu przecinają centra miast stwarzając w nich problemy takie jak zanieczyszczenie, hałas czy zjawisko kongestii. Podejmowanie śmiałych kroków jak np. ograniczenia prędkości pozwala miastom odwrócić tę niekorzystną tendencję i przywrócić miejską przestrzeń publiczną wszystkim uczestnikom ruchu. Mobilność wolniejsza acz powszechnie aktywna staje się w takim przypadku filarem bardziej nowoczesnego społeczeństwa funkcjonującego w duchu egalitaryzmu.

Działania z zakresu zarządzania mobilnością do tego filaru dodają kolejny w postaci koncepcji zrównoważonego rozwoju wnosząc do strategii element dbałości tak o środowisko jak i społeczność w nim żyjącą oraz czynnik ekonomiczny, w oparciu którego się rozwija. Na przykład szkółki rowerowe dla dorosłych są w stanie poprawić niezależność i pogłębić integrację osób wykluczonych. Jest to szczególnie pożyteczne w przypadku niektórych grup docelowych jak np. kobiety w społecznościach imigrantów. Oferowanie zniżek na rowery z elektrycznym wspomaganiem (zwane z angielska pedelekami) osobom dotkniętym długotrwałym bezrobociem, spowodowanym choćby barierą komunikacyjną, może pomóc im dotrzeć do nowych miejsc pracy, co w efekcie jest korzystne dla gospodarki. Program pod nazwą Wheels to Work (ang.Koła do pracy) funkcjonujący w Zjednoczonym Królestwie np. w Staffordshire to właśnie jedna z takich inicjatyw. Z kolei w szwajcarskiej Lucernie władze pomagają niepełnosprawnym i niedowidzącym mieszkańcom w korzystaniu z transportu publicznego poprzez organizowanie specjalnych szkoleń dla kierowców autobusów. Kurs ten pomaga kierowcom zrozumieć problemy, z jakimi osoby niepełnosprawne muszą zmagać się w przestrzeni publicznej każdego dnia.

Efektywne gospodarowanie pieniędzmi

Oczywiście ideą SUMP jest dokonywanie takich inwestycji w transporcie, których zarówno koszt jak i rezultat będą możliwie najbardziej optymalne. Okazuje się, że warunek dążenie do uzyskania jak najlepszych efektów w stosunku do zainwestowanych środków jest jednym z priorytetów w wielu schematach postępowania z zakresu zarządzania mobilnością. Prezentacja Toma Rye’a zaprezentowana podczas Konferencji SUMP w Bukareszcie pokazała, jak produkt krajowy brutto (PKB) kraju nie zależy od średniej prędkości przejazdu czy też liczby dróg szybkiego ruchu. To lokalne inwestycje o mniejszym zasięgu rozwiązania typu: zarządzanie przestrzenią parkingową, infrastruktura rowerowa, uspokojenie ruchu czy w końcu zarządzanie nim w miastach okazują się przynosić lepsze rezultaty dla krajowego budżetu..

Projekt EVIDENCE dokonał analizy wielu danych odnoszących się do stosunku pomiędzy kosztami generowanymi przez zrównoważoną mobilność a korzyściami jakie niesie przestrzeganie jej zasad. Wyniki tej analizy oraz płynące z nich wnioski zostaną przedstawione na konferencji CIVITAS Forum 2015, podczas której opublikowany zostanie raport podsumowujący. Aby otrzymać jego egzemplarz, należy odwiedzić stoisko wystawowe projektu EVIDENCE. Zapisz się, by uzyskać dostęp do cennych informacji i zdobądź nagrodę specjalną!

Zarządzanie mobilnością - niezbędny składnik Twojego SUMP

Tak samo jak Plany Zrównoważonej Mobilności Miejskiej tak też koncepcja zarządzania mobilnością dotyka różnorodnych kwesii z zakresu polityki zdrowotnej, transportowej, edukacyjnej, gospodarczej, ochrony środowiska itd.). Przy pomocy takich narzędzi jak MaxSumo oraz MaxEva, miasta mogą opracować zarówno wymierne cele jak i klarowne plany ewaluacyjne dla podjętych przez siebie kroków z dziedziny zarządzania mobilnością, mając przy tym pewność, że wszystkie elementy składowe SUMP będą w pełni monitorowane i poddane ewaluacji.

Według stworzonych przez Komisję Europejską wytycznych SUMP jedną z różnić pomiędzy tradycyjnym planowaniem transportowym a Planami Zrównoważonej Mobilności Miejskiej jest przesunięcie nacisku kładzionego zwyczajowo na zagadnienia ruchu ulicznego i infrastruktury oraz nadanie dominującej roli czynnikowi ludzkiemu czyli mieszkańcom jak również stawianie na integrację działań, która dadzą efektywne pod względem kosztów rozwiązania, tudzież wymierne efekty . Podsumowując, temat zarządzania mobilnością nie tylko doskonale wpisuje się w filozofię SUMP, ale także stanowi opłacalny mechanizm postępowania, który jest niezbędną cześcią każdego Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej.

Nadchodzące wydarzenia

• Stwarzając lepsze miejsce dla ludzi: Logistyka a styl życia
  Trzecie spotkanie sieci SUMP w Zjednoczonym Królestwie
  30 września 2015 – Birmingham, Zjednoczone Królestwo
  www.acttravelwise.org
• Europejskia Konferencja Federacji Logistyki Rowerowej 2015
  15-17 października 2015 – San Sebastian, Hiszpania
  Miasta, firmy z branży logistycznej, kurierzy rowerowi oraz eksperci zbiorą się tej jesieni podczas Europejskiej Konferencji Federacji Logistyki Rowerowej w San Sebastian, aby dyskutować na temat tego, jak uczynić miejską logistykę bardziej zrównoważoną. Kolejnym ważnym tematem ma być kwestia optymalizacji doręczeń tzw. “ostatniej kilometra” czyli dystrybucji dóbr na ostatnim etapie ich podróży. Badanie wstępne logistyki rowerowej pokazuje, że co druga indywidualna podróż samochodowa, która przewiduje transport towarów (w celach konsumpcyjnych rekreacyjnych, obowiązków zawodowych czy dostawczych) może zostać zrealizowana za pośrednictwem przewozu rowerowego. W przypadku przewozu dóbr współczynnik ten dotyczy 25% podróży zmotoryzowanych.
  eclfconference2015.bike
• MobyDixit 2015, 15 Włoska Konferencja nt. Zarządzania Mobilnością
  W jej trakcie odbędą się trzecie krajowe warsztaty projektu ENDURANCE
  15-17 października 2015 – Palermo, Włochy
  www.mobydixit.it